Komen eten ...

"Waoh vuijerde gij da aon ??"
'Ikke nie, mijne zoon, aan z'n tomatten'.
Ik kan me de verbazing van de uitbater van de hengelsportwinkel (uit de Kempen) maar proberen voor te stellen, hij begreep er blijkbaar niets van.



Het toevoegen van suikers aan de bodem is misschien niet zo gekend, en uiteraard ook weer niet zonder controverse. Ik ben het de eerste keer onrechtstreeks tegengekomen ergens op een Amerikaans forum, waarbij het verhaal ging hoe iemand zijn vloeibare plantenmest zo sterk naar de melasse vond ruiken. Maar het gaat dus niet (alleen?) over de (eventuele) voedende waarde ervan.
Melasse is een restprodukt van de suikerproduktie en ging meestal naar het diervoer, maar wordt ook nog voor menselijke consumptie verkocht ('vroeger' meer dan nu want "ge moet er voor zijn"). Je vindt het bij ons niet zo vaak in de rekken, mijn eerste lading kreeg ik dan ook van een Duitse tomatenliefhebber (Grandma's melasse, the original, in een enveloppe, maar gelukkig ook in een bokaal). In de hengelsport wordt melasse ook gebruikt om voer te bereiden, dat bleek dus een betere piste voor de aankoop dan de supermarkt.

Bij bijmesten denkt iedereen spontaan aan 'hoeveel NPK moet dat hebben ?', maar het is natuurlijk iets complexer dan dat. Liebig ging plantjes verbranden en afhankelijk van de hoeveelheid stikstof (N), fosfor (P) en kalium (K) in de resten dacht hij ongeveer te weten wat het verbrande plantje nodig zou hebben gehad ... had hij het niet verbrand. Hij ging er eerst zelfs van uit dat planten alleen die 3 elementen nodig hadden. Men ging met die kennis aan de slag en het werkte ... maar. Er zijn natuurlijk nog meer elementen van belang buiten die drie. Liebig zag zelf al in dat hij fout zat (na een lange tijd getouwtrek met andere wetenschappers) en probeerde zijn 'fout' nog te herstellen maar zijn 'wet van het minimum' werd niet meer door iedereen opgepikt (vooral niet door 'de mestmakers' die het wel handig vonden die drie getalletjes). Die wet stelt dat als één van de essentiële voedingselementen ontbreekt (magnesium, ...), dat de groei minder zal zijn, ongeacht van de hoeveelheid NPK die je er bovenop gooit.
Ondertussen krijg je er bij de plantenvoeding wel vaak een hele reeks andere "flashy" elementen bij.
Granietpoeder en rotsmeel in het algemeen schijnt populair bij de biologische telers omdat ze silicium en aan aantal andere minerale elementen in de bodem brengen. Als je enkel op compost vertrouwt, dan zou het toevoegen van silicium-rotsmeel, natuurlijke fosfaten (beendermeel ?) en kalkhoudende grondverbeteraars onontbeerlijk zijn voor het welslagen van de teelten (cfr. handleiding voor de biologische groententuin van Test Aankoop, en als die het zeggen...). Beendermeel krijgen de tomaten hier al bij aanplanten (is wel duur, zeker als Lorre eraan geraakt want die likt de doos in één keer leeg, been there, done that, twice), misschien moet ik maar eens wat van die overschot lavastenen van het groendak verpulveren voor de moestuin of zou de natuursteenboer wat granietstof van het slijpen kunnen missen ?

Maar dan zijn we er natuurlijk nog niet : de plant kan de in de bodem beschikbare voeding maar opnemen als ook een aantal andere voorwaarden voldaan zijn : bodemtemperatuur, bodem pH, bodemleven,... De bodem is dus minstens even belangrijk als de mest, 'de grond is zelden steriel 'leeg'), daarom hoor je al eens de slogan (ook op deze blog) : voed de bodem, niet de plant.

Het lijkt natuurlijk vanzelfsprekend natuurlijk dat je de bodem en de planten kan 'voeden' door er compost aan toe te voegen. Nochtans is de netto voedende waarde (NPK) van compost niet zo groot. Compost zorgt er wel voor dat ook de andere voorwaarden voldaan zijn : bodemtemperatuur stijgt sneller, pH wordt wat neutraler, bodemleven neemt toe, structuur verbetert (meer vocht, maar niet teveel vocht en meer lucht), klei-humus complexen 'vangen' (na humificatie) de voedingselementen zodat ze niet uitspoelen en in gevangen vorm opgenomen kunnen worden,... alles bij elkaar zorgt compost er dus voor dat de plant vlotter over de voeding in de bodem kan beschikken. En uiteraard brengt compost wel wat NPK en van de andere elementen aan (de natuur zelf koopt nergens blauwe, roze, zelfs geen organische korrel, maar doet aan cradle-to-cradle). [Compost, da is veu alles goe jom]

De theorie is dat de suikers het bodemleven stimuleren zodat het hapklaar maken van de voedingsstoffen en de opname zelf nog wat vlotter verlopen. Voorstanders (be)loven heel wat : bodemleven neemt toe, vervuiling neemt af, populatie slechte nematoden neemt af, gezondheid plant verhoogt,...), tegenstanders zeggen dat het hyperkinetische bodemleven de bodem te snel uitput (kan in dat geval een handige techniek zijn om 'sneller' een bloemenweide te installeren?) en dat alle bacteriën er goed mee zijn ook de slechte (E. Coli, Salmonella,... - gevaarlijk bij het maken van compostthee ?).
Misschien voorlopig maar met mate gebruiken. Hoeveel ? Geen idee. Zelf gebruik ik ongeveer een dikke soeplepel opgelost in een kop water, op een bak van 60-70L schat ik, bijna homeopatische hoeveelheden (de buren zullen zeker al afgevraagd hebben waarom ik koffie geef aan de tomaten - maar sinds dit jaar gebruik ik zelfs geen koffiedik meer; althans niet rechtstreeks, wel via de composthoop, niet alle planten waarderen de verzuring).
Worden de tomaten er zoeter door ? Geen idee, sommigen beweren van wel (moeten tomaten zoet zijn ?). Gaan de planten er dood van of kwijnen ze weg ? Zeker niet. Gaat de grond eraan kapot ? Daar zijn voorlopig nog geen tekenen van (de serre krijgt ook nog de gewone tomatenvoeding dus wat versneld zou worden opgemaakt wordt ook weer aangevuld). Vorig jaar heb ik zelfs alleen maar melasse "gevoederd" aan de tomaten en eigenlijk zag ik op het eerste zicht weinig verschil (misschien is met "de startzorgen" gewoon water zelfs genoeg voor de rest van het seizoen). Hoeveel NPK zit er in melasse ? Hoeveel NPK zit er in gedroogde koemestkorrel en/of kipkoepaardenmestkorrel (staan geen getalletjes op de zakken vermeld - men zegt wel dat die korrel meer bovemverbeteraar is dan mest maar er zal toch "iets" inzitten ?) ? Hoeveel NPK zit er in urine ? Weer meer vragen dan antwoorden ...

Bijmesten is een vak apart, en door de hobbytuinder zal eerder teveel worden gegeven dan te weinig. Als je er echt niet van kan slapen kan je een bodemanalyse laten uitvoeren (ook het verzamelen van testgrond is een vak apart, bij de bodemkundige dienst aanvaarden ze geen "eigen schepsels", in uw doe-het-zelf keten waarschijnlijk wel, go figure) maar als je het dan toch goed wil doen moet je in principe elk vak apart laten analyseren en voor elk gewas in het respectievelijke vak een aangepaste bemesting laten berekenen (en elk jaar opnieuw in het geval je je groenten netjes roteert) : dat wordt al snel een dure zaak. Je kan dus beter je bodem "gewoon" verzorgen : basisbemesting voor de veeleisende gewassen (aardappelen, tomaten, kolen), compost, bodemleven stimuleren of het toch al niet doodspuiten met chemische troep, vruchtwisseling, beperkte bodemverstoring (of tenminste lang genoeg op voorhand zodat de microflora de tijd heeft om weer naar haar favoriete plekje te kruipen) ...

Naast al die toevoegingen maakt de plant natuurlijk ook zelf voeding aan tijdens de fotosynthese. Misschien wel zijn hoofdmaaltijd, en daarvoor heeft hij niet veel meer nodig dan zon, water en lucht (CO₂, ook "mest"). Planten zijn eigenlijk de enige echt hernieuwbare zonnepanelen. Als je dan toch wil investeren in zonne-energie : begin een moestuin!